vuon cay canh dep
bởi vậy, người chơi cây kiểng luôn có những khát vọng trường sinh, xem cây cảnh như một bức tranh kỳ mỹ, một viện điều dưỡng miễn phí có khả năng điều chỉnh cuộc sống con người. Có lẽ nên chi mà nhà văn Lâm Ngữ Đường (TQ) mới viết: “Nhà cửa không cây cối chung quanh thì lẻ loi cũng như người không bận quần áo…” (***)
mua ban cay xanh Chẳng hạn như mai, trúc, tùng đẹp vì nó biểu tượng cho những đức tính cao quý “ngự sử mai, quân tử trúc, lang quân tùng”. Mai, đào khả ái, thanh cao lại còn là hoa Tết, là sứ thần của mùa Xuân. Cây liễu biểu trưng cho vẻ đẹp của phụ nữ “mình liễu, liễu yếu đào tơ”.
Thời phong kiến, các bậc vua chúa còn phân chia cây kiểng ra làm nhiều thứ bậc: vua chơi cây trắc bách diệp, quan đại thần chơi cây loan, nho sĩ chơi cây si và bậc phong lưu chơi cây liễu. Người chơi cây kiểng ít nhiều đều chịu ảnh hưởng của triết lý phương Đông. Lão Tử cho rằng “Đại khối trầm tĩnh vô ngôn”, một cây kiểng vạn thọ năm cũng giống như một ông già minh triết đang trầm tư trước trời đất ơi minh mông.
Để có những chậu cây cảnh trước hết phải lấy cây từ nơi hoang dại như sung, si, thông, trắc cũng có thể cấy ghép ở vườn, trồng vào chậu như khế, me, tùng, mai…
Những nghệ nhân đầy nhiệt huyết với nghệ thuật cây cảnh ưng ý từ 10 – 20 năm để hoàn chỉnh một cây thế với những nguyên tắc tạo hình kĩ càng và nghiêm ngặt. Gây dựng một chậu cây cảnh lâu năm không hề dễ dàng ai cũng làm được, huống hồ là cả một vườn cảnh. Mỗi người có cách cảm nhận khác nhau và bởi thế bồn cảnh cũng có những mẫu mã khác nhau. Người lớn tuổi, tâm tính mô phạm, thích kiểu dáng chịu ảnh hưởng của đạo nho, tả những thế cây: Phúc – Lộc – Thọ, ngũ phúc, phu tử, mẫu tử, huynh đệ, bằng hữu… Người trẻ tuổi thích phóng khoáng, lãng mạn thì tạo thế cây hoành, thế cây nằm ngang hoặc trễ đổ xuông như dòng thác.
Ngày nay, thú chơi hoa và cây kiểng đã trở nên một nhu cầu, nhu cầu hưởng thụ và thư giãn, nhu cầu thưởng thức và sáng tạo nhằm vươn tới chân – thiện – mỹ. mặc dầu cây cảnh hiện thời bị chi phối bởi nhiều thiên hướng thẩm mỹ và nhiều trường phái khác nhau nhưng tuốt tuột đều cùng hướng về cái đẹp, cái đẹp trong mối quan hệ giữa con người với con người và giữa con người với tự nhiên
Thơ ca Trung Quốc và Việt Nam thường ngợi ca “tùng hùng vĩ, mai thanh kỳ, trúc thanh nhã, liễu yểu điệu như thiếu nữ”, lại còn coi Tùng – Trúc – Mai là tam kiệt hoặc tam hữu (*). ngược lại cũng có một số cây bị trần gian xa lánh vì nó không mang đến niềm vui, hạnh phúc cho người “ma cây gạo, cú cáo cây đề”.
Về mẫu mã (style), người chơi kiểng cổ thường xếp đặt theo bắt mắt tam cương ngũ thường, xuy phong mẫu tử hoặc tam tòng tứ đức nhằm tạo nên những khuôn mẫu luân lý và đạo đức cổ nhân. Mỗi cây kiểng, mỗi dáng thế ngoài vẻ đẹp loại hình còn mang một nội dung sâu kín mà người chơi muốn gởi gắm vào đó “Tâm ư trung hình ư ngoại”.
Mỗi thế kiểng đều phải cắt tỉa, uốn sửa đúng tàn, đúng điệu, không thừa không thiếu. Ngay cả ngọn cây cũng có nhiều cách bộc lộ khác nhau tùy theo tâm ý của mỗi người. Nếu uốn cho ngọn cao lên gọi là “tàn vỏ”, diễn đạt sự vươn lên và ẩn ý tự kiêu tự kiêu. Uốn thấp gọi là “tàn văn”, tả sự khiêm tốn. Uốn vừa là “trung dung”. Các tàn nhánh cũng dựa theo các nguyên lý âm dương “âm cực dương sinh, dương cực âm sinh” cốt tạo nên sự cân đối kết hợp. do vậy, có nhiều nghệ nhân rất nghiêm khắc với cách tỉa cành, cắt ngọn, dựa trên ba nguyên tố Thiên – Địa – Nhân.
Cây cảnh có trăm ngàn cái đẹp, đẹp về hình thức lẫn nội dung, đặc trưng là hiệu quả xã hội, nhưng cái đẹp thường là cái chẳng thể giảng nghĩa được. vì vậy nhà văn Sơn Nam đã viết: “Non bộ và cây kiểng bắt nguồn từ một triết lý, nói nôm na là một đạo nghệ, đạo nghĩa”.
Người Huế ngoài những cây kiểng uốn sửa theo quy cách cung đình, họ còn thích chơi những cây có trái sum sê biểu trưng cho sự sung mãn, phát tài, đặc thù là những cây có hoa thơm man mác, dịu dàng.
Chơi cây xanh cảnh là một nếp văn hoá truyền thống của dân tộc ta. Ban đầu thú chơi này chỉ có những gia đình quyền quý. Ngày nay, thú chơi cây cảnh đã phổ biến đến nhiều xã hội, đặc thù lớp người lớn tuổi. Người xưa có câu: yêu cảnh, yêu hoa thế ra yêu đòi. Nhìn một chậu cây cảnh, ta sẽ thấy tụ tập trọn vẹn hay một phần vũ trụ. Trong cái nhìn khái quát, ta sẽ thấy được cái hùng vĩ của một cây đại thụ trong tự nhiên. Ngoài ra còn cảm nhận được mối giao hoà giữa tự nhiên và con người, diễn đạt triết lý con người có thể hoàn thiện tự nhiên chứ không thể sáng tạo thiên nhiên
Đối với cây kiểng phương Nam, đòi hỏi người chơi phải có trình độ cao về tay nghề bởi vì mỗi lối chơi, mỗi thế kiểng đều mang một hiệu quả triết lý. loại hình nghệ thuật nầy được uốn sửa theo tàng trữ, vật linh hoặc những hình tượng về đạo nghĩa như thế phụ tử, mẫu tử, phu phụ, huynh đệ, tỉ muội, xuy phong, long thăng, long giáng, hạc lập, nhứt trụ kình thiên…
Đất Thăng Long đã từng nức tiếng với những vườn ngự uyển thời Lý, Lê nay vẫn còn ghi trong sử sách. đặc biệt cây thế ở vùng đất nghìn năm văn vật thường tạo dáng theo một chủ đề nặng về luân lý, đạo đức như thế tam đa, ngũ phúc, phụ tử, huynh đệ, song thụ và thường dùng 4 dáng chính như: trực, hoành (nằm ngang), huyền (thác đổ), xiêu (nghiêng). Nhưng phần lớn các cụ lại thích dáng trực để biểu hiện cho sự ngay thẳng thẳng thắn, các dáng khác tuy đẹp và lãng mạn nhưng lại mềm mại, gãy đổ.
Vào những ngày giáp Tết cổ truyền dân tộc, cây cảnh đủ loại, đủ cỡ, mang nhiều dáng vẻ độc đáo xuất hiện tản mác trong khu chợ hoa muôn màu, muôn sắc, ngát hương thơm, lôi cuốn hầu hết dân chơi cây cảnh sành điệu từ các nơi đến thưởng lãm.Nghệ thuật chơi cây cảnh ở nước ta tổng thể tuy có ảnh hưởng các môn phái Nhật Bản, Hà Lan. Trung Quốc… nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc. Chơi cây cảnh dù là trường phái đương đại hay cổ điển vẫn là thú chơi phong lưu, cao nhã, vừa có tính nghệ thuật vừa mang tác dụng triết lý sâu sắc. Qua thú chơi cây cảnh, con người đã gửi gắm vào đó tình quê hương xứ sở, đồng thời trình bày ý chí vươn tới chân – thiện – mỹ…
hiện tại, người chơi kiểng không còn những nét buộc ràng và gò bó như xưa, nhứt là từ khi kiểng Bonsai tăng trưởng mạnh. Khác hơn kiểng thế Hà Nội và kiểng cổ Nam Bộ,
cau cảnh Cây cũng có thứ thanh cao, có thứ tầm thường, có thứ nhã, có thứ tục (**) nên hồ hết những người sành điệu đều chọn những cây có tác dụng thanh cao và có giá trị nghệ thuật để đưa vào chậu, Chẳng hạn như sung, ngâu, nguyệt quới, mai vàng, khế, lựu… hoặc những cây mang tính trầm tư mặc tưởng, u tĩnh, điển hình cho sự ẩn dật như sanh, si, gừa, bồ đề…
Nhiều thế cây khá phổ biến hiện thời như: thế “Trực cảm” tượng trưng đức tính ngay thẳng, liêm khiết, thẳng tắp; thế “Huyền nhai” trình bày tâm hồn thoáng đãng, lãng mạn, phong lưu; thế “Xiêu phong”, thế “Hoành phi” chỉ tinh thần vươn lên, quyết không khuất phục trước bạo lực. khái quát, cũng như cây cảnh theo môn phái cổ điển, mỗi thế cây cảnh đều biểu lộ một tính cách độc đáo riêng. Tùy tính tình của người chơi mà chọn dáng cây sao cho thích hợp.Giới chơi cây cảnh, ngoài khoa học lão hóa, thu gọn dáng cây, họ còn lắp ghép cây cảnh vào đá núi, san hô, gốc cây khô… để tạo ra một khoảng tự nhiên thơ mộng đầy ấn tượng như: cảnh cây đa bến cũ, cảnh hang động sầm uất, cảnh ghềnh đá cheo leo, cảnh miền quê êm ả… đương nhiên để việc lắp ghép đạt đến nghệ thuật lý tưởng đòi hỏi nghệ nhân phải có trình độ thẩm mỹ cao, óc hình dung phong phú.Qua thú chơi cây cảnh, ở chừng đỗi nào đó, ta có thể nói, con người đã sáng tạo ra quang cảnh thiên nhiên sinh động và hấp dẫn. Thật là xăm, sau những giờ khắc lao động cực nhọc, ngồi bên ly trà xanh bốc khói, ngắm nhìn cảnh sắc thiên nhiên thơ mộng được thu hẹp trong chậu cây cảnh mi ni đặt trên bàn nước, sẽ thấy tâm hồn thảnh thơi., phiêu bồng.
Trong cuộc sống vội vã hôm nay, nhiều lúc gần gũi với cây cảnh tâm hồn chúng ta sẽ trở thành thư thái, nhẹ nhõm và tạo ra được những cảm xúc dương tính, cuộc thế sẽ tràn ngập vui sướng. Càng quan tâm đến chúng, chúng sẽ càng chia buồn sẻ ngọt với tôi. Khách Tây ba lô đến Việt Nam mỗi lần nhìn các cụ già ham mê nhắm nhía từng chậu kiểng hoặc trầm tư mặc tưởng trước những cục đá vô tri vô giác đều không khỏi sửng sốt về thái độ và phong cách khoan thai tự tại của con người Việt Nam.
tiên sư ta nghiệm thấy rằng “Sơn trung tự hữu thiên niên thọ. Thế thượng nan phùng bách tuế nhân” (Trên núi ngàn năm cây vẫn có. Trên đời khó gặp người trăm tuổi).
Chơi cây cảnh, người xưa chú trọng đến 4 nhân tố: nhất hình, nhì thế, tam chi, tứ diệp. Chính vì thế, ta thấy cây cảnh uốn lượn thành 3 tầng, 4 đoạn thân, 5 chùm nhánh là để biểu tượng cho tam cương (triều thần, phu tử, phu phụ), ngũ thường (nhân, lễ, nghĩa, trí, tín), tam tòng (tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử) và tứ đức (công, dung, ngôn, hạnh).Các nghệ nhân còn sáng tạo nghệ thuật chơi cây cảnh với đặc tính tư cách hoá cây thành những con vật gần gụi trong tự nhiên như: nai, ngựa… đến những loài vật có hình tượng như: cá hoá rồng, bộ rễ với nét rồng, thường gặp nhất là thế rồng lên (thăng long), rồng xuống (hạ long, long giáng) hay thế rồng bay hoặc cuồn cuộn cả một đàn rồng mẹ, rồng con (quần long).Chơi cây cảnh lên đến hoàn thiện khi người xưa lấy 10 cây hoa cảnh dáng thế (thập toàn) tạo thành 3 bộ chính làm mấu chốt cho nghệ thuật cây cảnh. Đó là tứ linh, tứ quý và tam đa.
Tứ linh gồm 4 loại cây: đa, sung, sanh, si ứng với tứ hình trong động vật: long, lân, quy, phượng. Đây là những cây gỗ lưu niên cùng họ hàng ruột thịt với nhau, chịu được nắng mưa mà vẫn 4 mùa xanh tươi, nhân giống dễ dàng (giâm, chiết, ghép).Bộ tứ quý gồm: tùng, trúc, cúc, mai ứng với tứ bình, hợp với tứ thòi (xuân tùng, hạ trúc, thu cúc, đông mai) biểu đạt nguyện vọng hạnh phúc vĩnh cửu của con người.Bộ tam đa gồm 3 loại cây: sung, lộc vừng, vạn thọ vô cương, ứng với Phúc – Lộc – Thọ.
Thú chơi cây xanh cảnh ở nước ta có từ thòi xa xưa, cốt tử là từng lớp thượng lưu, chơi để dưỡng tâm, dưỡng thần, giảm thiểu dục vọng. Cũng không ít các bạn cây cảnh để tô vẽ thêm cuộc sống sang giàu, quyền thế của mình. Thời phong kiến, nghệ thuật chơi cây cảnh từ dân gian đến chốn cung đình ít nhiều chịu thúc đẩy trường phái cổ điển Trung Quốc. Theo trường phái này, cây cảnh bất luận loại gì cũng phải mang dáng vẻ của những con vật quý hiếm như: long, lân, quy, phượng, hạc, lộc.Bộ tứ linh long, lân, quy, phượng biểu tượng cho quyền lực, thành đạt, sống lâu, phú quý. Hạc, lộc tả sự ấm no, tao nhã, hạnh phúc. Mỗi tư thế của mỗi con vật cũng hàm chứa những hoài bão riêng. Thế “Thần long bái vĩ”, thế “Mãnh hổ giáng lâm” diễn tả sự mơ ước có sức mạnh, thâu tóm quyền lực, làm nên sự nghiệp lớn lao. Thê “Phượng hoàng đăng sơn”, thế “Bạch hạc đơn vũ” nói lên niềm khao khát tự do, thanh nhàn, hạnh phúc. Ngoài các thế, dáng cây cảnh nói trên, còn có nhiều thế, dáng khác do nghệ nhân tự tạo, ký thác hoài bão của mình.hiện tại, người chơi cây cảnh chạy theo môn phái cây cảnh Hà Lan, Nhật Bản. vì thế, trường phái cây cảnh cổ điển không còn chiếm địa vị độc tôn. Theo các trường phái cứ để cây cảnh phát triển vô tư, tự nhiên. Tuy vậy, muốn cho cây có bộ cỗi rễ quyến rũ, chi nhánh cân đối, có tư thế đạt đến nghệ thuật tuyệt vời thì cũng phải cần đến bàn tay điêu luyện của nghệ nhân giàu óc hình dong và lòng kiên trì, nhẫn nại. Một cây xanh cảnh đẹp rất chú trọng đến bộ gốc, rễ. Từ bộ gốc rễ kết hợp, cân đối có sẵn, người chơi cây cảnh sẽ gửi gắm tâm tình, tình cảm của mình qua cách tự tạo ra các thế cây.
nên chi, người chơi kiểng rất thích băng rừng lội suối để săn tìm những dáng cây độc đáo, thân hình vặn vẹo, có cỗi rễ ngòng ngoèo, biểu tượng cho sự sống trơ trụi một mình giữa đỉnh hú mây ngàn mà vẫn hiên ngang vượt qua phong ba bão táp.
Tomlinson, bậc thầy về Bonsai thế giới cho thấy Nhật đã suy tôn vẻ đẹp của tự nhiên bằng cách đưa cây vào chậu và nâng nó lên thành triết lý sống, một hình thức nghệ thuật xuất sắc mang đậm dấu ấn thiên nhiên và tâm hồn người nghệ sĩ.
cây cảnh trong phòng khách Mỗi người đều nhìn vẻ đẹp bằng cái tâm, bằng sự thí nghiệm, cũng như nhà văn Sơn Nam chứng minh cây kiểng đóng vai trò viên ngọc, cái đỉnh đồng. Nó gần gụi với con người và thơ mộng như một bài thơ siêu thoát, nhân đức. Có người ham đến nỗi muốn thổi hồn vào từng gốc cây và trân trọng như gìn vàng giữ ngọc. thi sĩ Cao Bá Quát cả đời chỉ bái phục có hoa mai “nhứt sinh đê thủ bái mai hoa”. Nguyễn Trung Ngạn coi mai hơn hẳn các loài hoa khác “Dã mai cốt cách nguyên phi tục”. Phan Kế Bính đã từng viết: “Nhàn cư vô sự”, lúc nhàn nhã tiên sư cha ta giải trí bằng cách đắp đá trồng cây để ký thác hoài bão, di dưỡng xem và giữ cho thần chí được khoan khoái.
Những người thương thích tự nhiên xoành xoạch xử sự với cây kiểng như một bạn hiền và còn coi đó là một nguồn cảm hứng bất tận, giúp họ vươn tới cái đẹp để hoàn thiện cuộc sống.
Bonsai có nguồn gốc từ Trung Quốc và PT mạnh ở Nhật, một hình thức nghệ thuật mô phỏng tự nhiên và được coi là những tác phẩm nghệ thuật sống, đòi hỏi người chơi không chỉ có một tâm hồn nghệ sĩ, một bàn tay khéo mà còn phải hiểu biết về đặc điểm sinh thái của từng loài cây và kỹ thuật nuôi trồng. Mỗi cây Bonsai là một tác phẩm độc đáo, chẳng thể có hai cây hoàn toàn giống nhau và cũng không có cây nào đạt tới mức hoàn thiện. Kiểng Bonsai rất thanh thoát và thiên nhiên nhưng hàm chứa một định nghĩa nhẫn, từ tốn, biểu trưng cho tinh thần chịu đựng, trầm tĩnh, trang nghiêm và tiết hạnh.
Lão Tử và Trang Tử khuyên con người hãy quay về với thiên nhiên, phải sống tương sinh tương hòa với trời cỏ cây. Người chơi cây kiểng cảm thấy thiên nhiên như gần gụi bên mình, trời đất ơi mênh mông như gom về một mối. Người Trung Quốc cũng gọi cây cảnh thu nhỏ là Penjing, là bức tranh ba chiều và là một thứ thơ ca im lặng. tổ tông ta chơi cây kiểng chẳng những quan hoài tới “nhứt hình, nhì thế, tam chi, tứ diệp” có tức là nặng về dáng cây, thế kiểng, tàn nhánh, lá mà còn yêu tiếng chim hót trên cây, tiếng dế trong hốc đá và cả ánh trăng thanh trong những đêm hè.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét